Μια διαδρομή στα πανέμορφα, παραδοσιακά τοπία της.
Το νησί της Τήνου έχει καταφέρει να αλλάξει το τουριστικό προφίλ του και να μην ταυτίζεται πια μόνο με τον προσκυνηματικό τουρισμό και τον ναό της Παναγίας Ευαγγελίστριας της Τήνου. Σε αυτό έχουν συμβάλει τα εξαιρετικά όμορφα παραδοσιακά χωριά και άλλα σημεία ενδιαφέροντος.
Ο Βώλακας και το Κακόβολο
Αποκλείεται να μείνεις ασυγκίνητος όταν αντικρίσεις το εξωγήινο τοπίο του Βώλακα: χιλιάδες μικροί και μεγάλοι στρογγυλοί γρανίτες, σαν να τους έχει πετάξει εκεί ένα γιγάντιο χέρι, γεμίζουν ένα τριγωνικό οροπέδιο 23 τετραγωνικών χλμ. Πολλοί θέλουν να πιστεύουν πως πρόκειται για τον πυθμένα αρχαίας θάλασσας που ήρθε στην επιφάνεια πριν από χιλιάδες χρόνια, ή για κομμάτια από μετεωρίτες. Οι γεωλόγοι εξηγούν ότι πρόκειται για «γρανίτη με σφαιρική αποσάθρωση και γρανιτικές γεωμορφές τύπου tafoni και alveoles». Ανάμεσα στους γρανίτες ασπρίζει το μικρό χωριό του Βώλακα. Από τον γειτονικό Φαλατάδο ξεκινάει η διαδρομή μέσα στο Κακόβολο, όπως το λένε οι ντόπιοι. Οι στρογγυλεμένοι γρανίτες κάθε μεγέθους δημιουργούν ένα από τα εντυπωσιακά τοπία των Κυκλάδων, ένα συγκλονιστικό υπαίθριο γεωλογικό μουσείο. Ανάμεσά τους θα ανακαλύψετε αλώνια, εκκλησάκια, «κελιά» για τη φύλαξη των ζώων και αμπελώνες.
Μονή Κεχροβουνίου
Το παμπάλαιο μοναστήρι της Κυράς των Αγγέλων, με την σπουδαία αρχιτεκτονική, είναι σημαντικό προσκύνημα στο νησί. Οι γραπτές πληροφορίες για τη μονή Κεχροβουνίου είναι ελάχιστες, το βέβαιο όμως είναι ότι υπήρχε από την εποχή των Ενετών. Το καθολικό ανακαινίστηκε το 1774. Ακολουθώντας τη σήμανση θα δείτε το φτωχικό κελί της μοναχής Οσίας Πελαγίας, η οποία -σύμφωνα με την παράδοση- στις 23 Ιουλίου του 1822 είδε στο όνειρό της πού βρισκόταν η εικόνα της Παναγίας.
Το Ξώμπουργο
Ο βραχώδης λόφος με το παράξενο σχήμα ξεχωρίζει από πολλά σημεία του νησιού. Στα 640 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, σ’ αυτά τα απόκρημνα και φυσικά οχυρά βράχια, βρισκόταν άλλοτε το ψηλότερο κάστρο του Αιγαίου και στην περιοχή ήταν η πρωτεύουσα του νησιού σε αρκετές ιστορικές περιόδους. Η ανάβαση στο βράχο με τα ερείπια του κάστρου και τις γάιλες (κοράκια) να πετούν γύρω θα σας μείνει αξέχαστη και η θέα από εκεί μέχρι τα γειτονικά νησιά είναι μοναδική. Στα βυζαντινά χρόνια το Ξώμπουργο κατοικήθηκε όταν οι κάτοικοι έφυγαν από τα παράλια λόγω της πειρατείας. Όταν το 1207 κατέλαβαν την Τήνο οι αδελφοί Γκίζι, έκτισαν εκεί το κάστρο της Αγίας Ελένης. Το 1715 οι Τούρκοι κατέλαβαν το κάστρο μετά από προδοσία, και το γκρέμισαν. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα η περιοχή εγκαταλείφθηκε και η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στην πόλη της Τήνου. Στη ρίζα του βράχου έχουν απομείνει τα ορθόδοξα ξωκλήσια του Αγίου Μηνά και της Ελεούσας, καθώς και το μεγάλο καθολικό προσκύνημα της Ιεράς Καρδίας του Ιησού: Ιδρύθηκε από Ιησουίτες μοναχούς και ανακαινίστηκε το 1893. Τα τελευταία χρόνια το Ξώμπουργο πρωτοστατεί στον τομέα της αναρρίχησης, καθώς στα βράχια του υπάρχουν 90 διαδομές διαφορετικού βαθμού δυσκολίας.
Οι τηνιακοί περιστερώνες
Μαρτυρίες για τους περιστεριώνες της Τήνου υπάρχουν από το 1726 και σήμερα διατηρούνται -σε καλύτερη ή χειρότερη κατάσταση- έως και 600. Είναι περίτεχνοι και διαφορετικοί μεταξύ τους, φτιαγμένοι με σχιστόλιθο, πέτρα και ασβέστη. Τους χαρακτηρίζουν τα περίφημα «λιθοκεντήματα» που σχηματίζουν τρίγωνα, ρόμβους και ήλιους. Θεωρείται ότι στο νησί τους έφεραν οι Ενετοί. Οι Τηνιακοί συνέχισαν να εκτρέφουν τα περιστέρια γιατί χρησιμοποιούσαν τα περιττώματά τους ως λίπασμα και έτρωγαν τα πιτσούνια. Μεμονωμένους περιστεριώνες θα βλέπετε διαρκώς κάνοντας διαδρομές στο νησί. Συγκρότημα περιστεριώνων υπάρχει στον Ταραμπάδο, ένα μικρό χωριό που έχει κτιστεί το 17ο αιώνα. Περιστεριώνες θα δείτε και στις περιοχές της Ποταμιάς, τηςΣτενής, του Φαλατάδου και στην κοιλάδα του Τριπόταμου.
Τα ξωκλήσια
Οι ορθόδοξες και καθολικές εκκλησίες της Τήνου είναι πολλές και τα περίτεχνα, κομψά καμπαναριά τους που είναι φτιαγμένα από μάρμαρο, ξεχωρίζουν μέσα στους οικισμούς. Σε κάθε διαδρομή το άγονο κυκλαδίτικο τοπίο ημερεύει από τα μικρά και μεγάλα ξωκλήσια, αρκετά από τα οποία είναι ιδιωτικά. Σύμφωνα με τις πηγές φθάνουν τα 600. Οι λιτές γραμμές τους και τα λευκά χρώματα προβάλλουν ανάμεσα στις ξερολιθιές, τις πλαγιές, τους κάμπους και τις κορυφογραμμές, ή πλάι στη θάλασσα. Σχεδόν όλα γιορτάζουν με μικρά ή μεγάλα πανηγύρια. Κάθε επισκέπτης και περαστικός είναι καλεσμένος να φάει, να πιεί και να χορέψει.
Το Βρέκαστρο
Στην ανατολική άκρη της πολυσύχναστης παραλίας του Αγίου Φωκά ένας βραχώδης λόφος εισχωρεί στη θάλασσα. Είναι τοΒρέκαστρο (ή Βρυόκαστρο), στην κορυφή του οποίου βρέθηκαν ερείπια οχύρωσης και οικισμού της νεολιθικής εποχής, που χρονολογούνται στον 16ο αιώνα π.Χ.
Το ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια
Η Τήνος ήταν προσκύνημα από την αρχαιότητα και αυτό αποδεικνύει ο ναός του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια. Αρχικά ήταν ένα μικρό ιερό απέναντι από την αμμώδη παραλία. Με το πέρασμα του χρόνου απέκτησε φήμη και στο κέντρο του ιερού άλσους δημιουργήθηκε ιερό θεραπευτήριο και καθαρτήριο. Εδώ τιμούσαν τον Ποσειδώνα ως θεραπευτή από τον 7ο π.Χ. μέχρι τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Τον 3ο αιώνα π.Χ. το ιερό αναβαθμίστηκε αποκτώντας ακόμη μεγαλύτερη αίγλη, ενώ προστέθηκε η λατρεία της Αμφιτρίτης. Τον αρχαίο ναό κατέστρεψαν οι χριστιανοί στις αρχές του 4ου αιώνα. Ο αρχαιολογικός χώρος είναι επισκέψιμος.
Πύργος και Πάνορμος
Και ποιος επισκέπτης της Τήνου δεν έχει έρθει στον Πύργο για να καθίσει στη φημισμένη πλατεία του τη μαρμάρινη κρήνη, τα καφενεία και τα εστιατόρια στη σκιά του γιγάντιου πλατάνου. Ο Πύργος είναι ο μεγαλύτερος οικισμός της Τήνου, μετά την πόλη- και οι προσκυνητές έρχονται εδώ σωρηδόν με πούλμαν. Αν τον πετύχετε όμως χωρίς κόσμο θα αντιληφθείτε πως είναι ένα χωριό-υπόδειγμα κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής κι ένα υπαίθριο μουσείο λαϊκής τέχνης. Αξίζει να περιηγηθείτε στα σοκάκια και να δείτε τον Άγιο Νικόλαο και τον Άγιο Δημήτριο. Σε κάθε γειτονιά τα σπίτια με τις λουλουδιασμένες αυλές είναι γεμάτα με πληθώρα αρχιτεκτονικών στοιχείων- όπως υπέρθυρα, περίθυρα, ανάγλυφες διακοσμήσεις: Είναι δουλεμένα στο μάρμαρο όπως και οι αριστοτεχνικές κρήνες. Επισκεφθείτε οπωσδήποτε το εξαιρετικό μουσείο Μαρμαροτεχνίας Πύργου, το μουσείο Τηνίων καλλιτεχνών και δίπλα του το σπίτι του Γιαννούλη Χαλεπά που είναι Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Σε απόσταση 3,5 χιλιομέτρων από τον Πύργο βρίσκεται ο Πάνορμος, ένα μικρό λιμάνι με ψαροκάικα, πολλά ενοικιαζόμενα και μικρά ξενοδοχεία, παραλιακές ταβέρνες, καφέ, εστιατόρια. Απέναντι βρίσκεται το νησάκι Πλανήτης και ο φάρος του. Πρωτοάναψε το 1886 και ορίζει το μοναδικό βόρειο λιμάνι της Τήνου.
Καρδιανή και Υστέρνια
Η Καρδιανή είναι αμφιθεατρικά κτισμένη στην πλαγιά του βουνούΠατέλες, μέσα σε πλούσια βλάστηση και έχει εντυπωσιακή θέα στη θάλασσα. Περπατώντας θα δείτε τα εκπληκτικά σπίτια, τις μαρμάρινες κρήνες και τις θολωτές στοές, τις καθολικές και ορθόδοξες εκκλησίες -όπως η περίφημη Παναγία της Κιουράς, η Κοίμηση της Θεοτόκου, η Αγία Τριάδα. Αν μείνετε ως αργά στην Καρδιανή θα απολαύσετε ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα της ζωής σας, καθισμένοι μαζί με τους ντόπιους στην κεντρική πλατεία όπου υπάρχει το χαρακτηριστικό σιντριβάνι με τα γλυπτά βατράχια. Στην Καρδιανή υπάρχουν πολυτελείς βίλες για ενοικίαση, με πισίνες και θέα στο πέλαγος.
Το διάσημο και εντυπωσιακό χωριό των μαρμαρογλυπτών, ταΥστέρνια, είναι σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο. Είναι και αυτό αμφιθεατρικά κτισμένο, έχει σπίτια αριστουργηματικής αρχιτεκτονικής και το μάρμαρο κυριαρχεί. Αξιοθαύμαστη είναι η μεγάλη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, βυζαντινού ρυθμού: Το μαρμάρινο προαύλιό της χαρίζει υπέροχη θέα στο πέλαγος και στον όρμο των Υστερνίων. Ο όρμος αυτός είναι επίσης προορισμός -ειδικά για τους καλοφαγάδες, αφού φιλοξενεί εδώ και χρόνια το διάσημο εστιατόριο Θαλασσάκι. Νότια από τις ταβέρνες θα βρείτε μια μικρή αμμώδη παραλία για μπάνιο, προστατευμένη από τον βοριά.
Τριαντάρος και Μπερδεμιάρος
Κτισμένοι στα ψηλά, αλλά αόρατοι από τη θάλασσα για τον φόβο των πειρατών, οι δύο συνεχόμενοι οικισμοί πρέπει να κτίστηκαν τον 13ο-14ο αι. Τα συμπλέγματα των σπιτιών του Μπερδεμιάρου είναι σαν παλιά καρτ ποστάλ και έχουν σχεδόν όλα ανακαινιστεί. ΟΤριαντάρος ήταν γνωστός για τους επιδέξιους πετράδες του. Και έγινε στα πρόσφατα χρόνια ακόμη πιο γνωστός για τους εξίσου επιδέξιους εργολάβους που κατάφεραν να προσθέσουν έναν ακόμη «οικισμό» με κυκλαδίτικα τύπου σπίτια προς πώληση και πολυτελή ξενοδοχεία με σουίτες και πισίνες.
Το μεγάλο και ζωντανό χωριό έχει όμορφη θέα, ταβερνάκια και το πολύ δημοφιλές κυκλαδίτικο σοκάκι που το λένε Τριανταράκι.Περπατήστε το για να δείτε τα καλόγουστα μαγαζιά και να καθίσετε στα καφέ και στα εστιατόρια. Δείτε επίσης στον Τριαντάρο την κρήνη του 1905, την εκκλησία των Αγίων Αποστόλων του 1887 και το παλιό ελαιοτριβείο.
Λουτρά
Πήραν το όνομά τους κατά πάσα πιθανότητα από αρχαία λουτρά που λειτουργούσαν στα όρια του χωριού. Ανάμεσα στα κυκλαδίτικα σπίτια δεσπόζει το συγκρότημα της Μονής και μετέπειτα Σχολής των Ουρσουλίνων: ιδρύθηκε το 1862 και στις αρχές του 20ου αι. έφτασε να έχει 300-350 οικότροφους. Ο μεγαλοπρεπής ναός του Αγίου Ιωσήφ του 1860 ξεχωρίζει επίσης στο πανέμορφο μικρό χωριό. Εντάσσεται στην καθολική Μονή των Ιησουιτών στην οποία μεταφέρθηκαν οι μοναχοί από την παλαιότερη που είχε ιδρυθεί το 1670 στην περιοχή του Ξώμπουργου. Η μονή στεγάζει βιβλιοθήκη με χιλιάδες τίτλους κι ένα μικρό λαογραφικό μουσείο.
Τριπόταμος και Κτικάδος
Ο Τριπόταμος βρίσκεται ανάμεσα σε τρεις ποταμούς-λαγκάδια και τα σπίτια του ξεχωρίζουν ανάμεσα στο πράσινο. Θεωρείται μεσαιωνικός ίσως και βυζαντινός οικισμός. Ξεχωρίζει η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (1853) όπου φυλάσσεται η εικόνα της Γέννησης του Χριστού. Ο Κτικάδος είναι ένα από τα ωραιότερα τηνιακά χωριά με καταπληκτική αρχιτεκτονική και πανοραμική θέα στο πέλαγος και στα Κιόνια. Θα θαυμάσετε τα πλακόστρωτα δρομάκια με τις καμάρες, τα σπίτια με τους μαρμάρινους φεγγίτες, τις βρύσες με τις «πλύστρες» -όπου ακόμα καθαρίζουν οι γυναίκες τα χαλιά και τις κουβέρτες-, τον καθολικό ναό του Τιμίου Σταυρού και την ορθόδοξη εκκλησία της Υπαπαντής, ή Μεγαλομάτας. Από το Κτικάδο ξεκινάει το καλοφτιαγμένο καλντερίμι-μονοπάτι προς τη Χώρα.
Ξυνάρα και Φαλατάδος
Κτισμένη στους πρόποδες του Ξώμπουργου από τον 19ο αι. ηΞυνάρα είναι έδρα της Καθολικής Αρχιεπισκοπής που στεγάζει και μουσείο εκκλησιαστικών κειμηλίων. Ανάμεσα στα ωραία κυκλαδίτικα σπίτια υψώνονται δύο σπουδαίες καθολικές εκκλησίες: της Παναγίας του Ροδαρίου (1860-1870) και των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1836).
Για να γνωρίσετε τον Φαλατάδο, το δεύτερο σε μέγεθος χωριό της Τήνου μετά τον Πύργο, θα πρέπει να τον περπατήσετε. Από το καλντερίμι θα βρεθείτε στην πλατεία Παναγίας Μεγαλόχαρης και την εκκλησία Αγίου Ιωάννη-Αγίας Τριάδας, σε ρυθμό βασιλικής, κτισμένη στο τέλος του 19ου αιώνα με τρούλο 18 μέτρων. Στο χωριό υπάρχουν άλλες δύο παλιές εκκλησίες: η Αγία Παρασκευή και η Κοίμηση της Θεοτόκου. Στον δρόμο σας θα βρείτε τον γαστροκαφενέ Κλούκι, ένα new age καφενείο που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Τα λιγότερο γνωστά χωριά
Είναι δύσκολο να περιλάβει κανείς σε έναν μικρό ταξιδιωτικό οδηγό όλους τους οικισμούς της Τήνου. Υπάρχουν πολλά ακόμη μεγάλα και μικρά χωριά για να ανακαλύψετε όπως τα Δυό Χωριά με την σκιερή πλατεία τους όπου αξίζει να πάτε για πρωινό, ο Αρνάδος, το Αγάπη, η Κώμη, η Ποταμιά, η Μυρσίνη, η Στενή, ο Κάμπος, η Καρυά, ο Μουντάδος και άλλα πολλά. Κάθε ένα έχει τα δικά του αξιοθέατα και μυστικά. Τα τελευταία χρόνια ακόμη και στα μικρότερα χωριά λειτουργούν καφέ και ταβερνάκια. Για τους μυημένους, ιδιαίτερη εμπειρία αποτελεί το περπάτημα στην περιοχή Κόρης Πύργος, στον Πολέμου Κάμπο, στα γκρεμισμένα Μοναστήρια. Αξίζει να πάτε και τους παραλιακούς οικισμούς Μαρλάς και Μαμάδος, κοντά στον Πύργο.