Γράφει ο π. Μάρκος Γ. Φώσκολος.
Πριν από λίγες εβδομάδες πραγματοποιήθηκε από τον νεοϊδρυμένο Σύλλογο ΑΜΠΑΣΑΔΑ μια συνάντηση, που κάλλιστα θα μπορούσε να ονομαστεί «Διήμερο Συνέδριο» αναφορικά με τα «αγροτικά κτίσματα της Τήνου». Ο αριθμός τους είναι μερικές δεκάδες χιλιάδες, τα περισσότερα σε ξερολιθιά. Βρίσκονται σε κάθε γωνιά της τηνιακής γης και μαρτυρούν την έντονη αγροτική δραστηριότητα των πατέρων μας.
Όλα κτισμένα με την τέχνη του εκείνου που όχι μόνο δημιουργεί, αλλά και που στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσει ο ίδιος και η οικογένειά του, για χρόνια ολόκληρα, αυτό που δημιούργησε.
Ήταν εντυπωσιακός ο αριθμός εκείνων που παρακολούθησαν τις ομιλίες,
εξειδικευμένες αλλά και εύκολα κατανοητές από τον κάθε ακροατή. Πολλές απ’ αυτές συνοδεύονταν και με οπτικό υλικό, που αναδείκνυε και τα κτίσματα και τα έκανε ακόμα πιο προσιτά στον καθένα.
Οι διοργανωτές είχαν την καλοσύνη να προσκαλέσουν και μένα ως ομιλητή (τους ευχαριστώ θερμά!) και επειδή οι ενοριακές μου υποχρεώσεις δεν μου επέτρεπαν να παραμείνω και να παρακολουθήσω όλες τις ομιλίες, βρέθηκα να είμαι ο πρώτος ομιλητής στη λίστα. Έχοντας ζήσει τις δυο πρώτες δεκαετίες της ζωής μου, κάποια από τα κτήρια αυτά μου ήταν τόσο οικεία που αισθανόμουν να μιλώ γι’ αυτά σαν να διέτρεχα εκείνα τα χρόνια… Η νοσταλγία ήταν και ανάλογη προς τη λύπη που μου προξενεί τώρα η εγκατάλειψή τους και προοδευτική τους καταστροφή και ερήμωση, όπως και η μετατροπή τους σε εμπορεύσιμο τουριστικό προϊόν.
Ως πρώτος ομιλητής, λοιπόν, σκέφτηκα να συντάξω και να παρουσιάσω ένα γενικό κατάλογο των αγροτικών κτισμάτων που υπάρχουν ακόμα στην τηνιακή ύπαιθρο.
Ορισμένων ο αριθμός είναι όντως πολύ μεγάλος (οι στάβλοι υπολογίζονται σε 30- 40.000, τα ξωκλήσια (τα παλιά και όχι τα νεότευκτα, που πολλές προσβάλουν την τηνιακή ύπαιθρο και την τοπική αρχιτεκτονική) σε πάνω από 600, οι περιστεριώνες περίπου 1000 κ.ο.κ.
Έχω εντοπίσει 20 τουλάχιστον διαφορετικά είδη αγροτικών κτισμάτων είτε στα χωριά, είτε μέσα στα κτήματα. Μπορεί να μου διαφεύγουν και κάποια. Ορισμένα έχουν δυο μορφές: εκείνη του χωριού και εκείνη της υπαίθρου (π.χ. τα πατητήρια).
Όλα πρέπει να γίνουν γνωστά και να καταγραφούν με επιστημονικό τρόπο σε ένα υπέροχο αρχείο κειμένου και εικόνας. Από σεβασμό, τουλάχιστον, προς εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους και την τέχνη τους για να οικοδομήσουν ένα σημαντικό αλλά αγνοημένο εν πολλοίς πολιτισμό. Τον πολιτισμό που μας μεγάλωσε και μας έδωσε όχι μόνο το «ζην», αλλά και το «ευ ζην»!
- Οι ξερολιθιές (που οριοθετούσαν τις ιδιοκτησίες, αλλά και με τους κοινούς
δρόμους, που στήριζαν το χώμα των χωραφιών. - Οι δρόμοι της Τήνου (1. τα μονοπάτια, 2. οι αγροτικοί δρόμοι, 3. οι δρόμοι
προς τα χωριά και 4. οι Δημοσιές). - Τα Φυσικά σπήλαια και κοιλώματα βράχων, που συμπληρώνονταν από
μικρούς τοίχους και μετατρέπονταν σε μικρούς στάβλους, αλλά και σε ιερά
εξωκλησιών. - Η λαϊκή κατοικία των χωριών (πριν το 1740/50).
- Οι αχυρώνες και αποθήκες.
- Οι Στάβλοι
- Τα αγροτικά σπίτια (κατ’κιές, κελιά, κάμαρες).
- Τα αλώνια
- Μικρά συγκροτήματα για προσκυνητές
- Τα καμίνια
- Οι φούρνοι
- Τα πατητήρια
- Τα ρακιζιά
- Οι περιστεριώνες
- Τα ξωκλήσια
- Οι αγροτικές κρήνες ή ποτίστρες
- Οι ανεμόμυλοι
- Οι νερόμυλοι
- Τα βυρσοδεψεία
- Τα λιοτρίβια
- Οι φρυκτωρίες
Κάποια απ’ αυτά είναι και σε δυο ή και περισσότερες μορφές.
Πιστεύω ότι θα είναι μεγάλη προσφορά στην ιστορία του τόπου μας αν ο νέος Σύλλογος, η ΑΜΠΑΣΑΔΑ, φρόντιζε για την καταλογράφηση των κτισμάτων αυτών, πριν η βουλιμία των αρπακτικών τα μετατρέψει σε «μυκονιάτικα».
