Γράφει ο πατέρας Μάρκος Γ. Φώσκολος
Από τις παραδόσεις των καθολικών της Τήνου:
Ένας άγνωστος χριστουγεννιάτικος ύμνος
Ο αείμνηστος π. Ρόκκος Ψάλτης είχε περιγράψει πολύ προσεκτικά και γλαφυρά το έθιμο της «Καλής βραδιάς» στα καθολικά χωριά της Τήνου, δηλ. της παραμονής των Χριστουγέννων: τα κάλαντα των παιδιών από το μεσημέρι και μετά αντί ολίγων κερμάτων και αρκετών γλυκισμάτων και ξερών καρπών, το νηστίσιμο τραπέζι με το βασίλεμα του ηλίου, η αγρυπνία και η μεσονύκτια Λειτουργία στα μεγάλα χωριά, η επιστροφή στο σπίτι και το «verbumcaro» (= η λήξη της νηστείας στο κρέας με λουκάνικο στο φρύγανο!)
Η αγρυπνία και η μεσονύκτια πανηγυρική Θ. Λειτουργία, πέρα από τις γνωστές λατινικές μελωδίες όπως το Adeste fideles, χαρακτηριζόταν και από ένα ύμνο που έχει πια ξεχαστεί, αλλά που χρησίμευε να χωρίζει στα δυο την όλη τελετή: πρώτα η Αγρυπνία και στη συνέχεια η Λειτουργία. Ο ύμνος εκείνος ψαλλόταν μόνο εκείνη τη νύχτα και είχε διαλογικό χαρακτήρα, μάλλον μεταξύ ψαλτών και λαού.
Ο ύμνος ήταν πολύ παλιός, γραμμένος πριν το έτος 1000. Απαντάται σε λατινική γλώσσα στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη και τον έψαλλαν ομάδες τυμπανιστών στην παραμονή των Χριστουγέννων, όπως σε εμάς τα «Καλάντα», σε δρόμους πόλεων και χωριών, αλλά και για την πρωτοχρονιά. Στις περισσότερες περιοχές της Ευρώπης οι δυο γιορτές συνέπιπταν. Ο ύμνος ονομαζόταν, από τον πρώτο στίχο In hoc anni circulo (Στον κύκλο αυτού του έτους). Μπορεί κανείς να το βρει στο YouTube σε διάφορες εκδοχές και με τις παρτιτούρες του. Ήταν πολυφωνικός και συνοδευόταν από πνευστά και κρουστά όργανα.
Ο ύμνος αυτός είχε για ρεφραίν τη φράση του Ευαγγελίου κατά Ιωάννην στα
λατινικά: Και ο Λόγος σαρξ εγένετο – Et Verbum caro factum est και απαντούσε ο άλλος χορός: De Virgine Maria (= Εκ της Παρθένου Μαρίας).
Αυτός ο ύμνος μεταφράστηκε στην τηνιακή διάλεκτο πολύ νωρίς και τον έψαλλαν τα Χριστούγεννα μέχρι και τη δεκαετία του 1940 ! Μετά τον θεώρησαν «πολύ λαϊκό» και χάθηκε το κείμενό του και η μελωδία του.
Όπως και όλοι οι ύμνοι των τηνιακών καθολικών ήταν στη λαϊκή τηνιακή διάλεκτο (και προφορά…). Το ελληνικό κείμενο αναφερόταν και υμνούσε τη Γέννηση του Χριστού.
Το κείμενο του ύμνου είναι το εξής (μόνο οι 6 πρώτοι στίχοι από τους 19, που περιγράφουν τη γέννηση του Κυρίου στη Βηθλεέμ) και το αντιγράψαμε από χειρόγραφο Υμνολόγιο του ΙΖ’ αιώνα.
RITHMUS DE NATIUITATE CHRISTI
Ο διακος να πσελι τα βερσα, και τα πεδια να πσελονε το Verbum caro
1.
Όλοι μεγάλοι και μικροί
άρχοντες και εσείς φτωχοί
δοξάσατε την γέννηση.
cum Virgine Maria
uerbum caro factum est &.
2
Ο μέγας Κύριος και Χριστός
γεννάται σήμερο ταπεινός
εις το πρεζέπιο του Πατρός
de Virgine Maria
Verbum caro factum est &.
3
Ρήγας είναι ουρανικός
κι εγεννήθη φτωχικός
εις το σπήλιο είναι γδυμνός
cum Virgine Maria
Verbum caro factum est &.
4
Αγγέλοι ικατεβένασι
και άλλοι ανεβαίνασι
σπήλιο μέσα εμπαίνασι,
in (?) Virgine Maria
Verbum caro factum est &.
5
H νύκτα μέρα εγίνηκε
και το σκοτίδι εχάθηκε //
και όλος ο κόσμος έφεγγε
Α Virgine Maria
Verbum caro factum est &.
6
Εις τους βοσκούς επόσωσε
Άγγελος και χαιρέτησε
την θαμακτή του γέννηση
κλπ.
Καλά και Άγια Χριστούγεννα σε όλους!