Ο Πύργος της Τήνου είναι ένα ξεχωριστό Κεφαλοχώρι με τη δική του χαρακτηριστική ταυτότητα. Μαρμαροχώρι με καλλιτεχνική παράδοση και με ναυτοσύνη.
Ένα χωριό με τον περισσότερο πληθυσμό από όλα τα χωριά της Τήνου. Έχει 450 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Υπήρξε έδρα του πρώην Δήμου Πανόρμου (περιελάμβανε και τα χωριά Υστέρνια και Καρδιανή, τα οποία στη συνέχεια έγιναν Κοινότητες) και έδρα της Κοινότητας Πανόρμου Τήνου, στο παρελθόν.
Σήμερα είναι Δημοτική Ενότητα Πανόρμου, στην οποία ανήκουν: ο Πύργος, Όρμος Πανόρμου, τα Πλατειά, ο Βεναρδάδος, ο Μαρλάς ο Μαμάδος, το Ισμαήλ και ορισμένες θαυμάσιες παραλίες με λιγοστούς κατοίκους – παραθεριστές, (Κουμελάς, Μαλλί και Ρόχαρη κλπ).
Ο Πύργος βρίσκεται στα Β.Δ. της Τήνου. Είναι (ήταν) μέλος του Εθνικού Δικτύου Παράδοσης, Πολιτισμού και Κοινωνικού βίου «Των Ελλήνων οι Κοινότητες».
Τριγύρω το τοπίο αποτελείται από λόφους με πέτρες & μάρμαρα και μικρές λωρίδες καλλιεργήσιμης γης. Είναι κτισμένος στα εσωτερικά του νησιού χωρίς θέα προς τη θάλασσα, όπως τα περισσότερα παλιά παραδοσιακά χωριά για λόγους ασφάλειας από τους πειρατές.
Το όνομά του πιθανότατα το πήρε από ένα πύργο που κτίστηκε για την άμυνα και προστασία από τις επιδρομές. Ο πύργος αυτός φαίνεται καλοχτισμένος και ψηλός σε χάρτη του 1571.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του Πύργου είναι: τα κάτασπρα σπίτια, τα μαρμάρινα υπέρθυρα, οι πορτοσιές, τα οικόσημα, τα στενά και μαρμαροστρωμένα σοκάκια, που σαν σύνολο όλα μαζί είναι μια αρχιτεκτονική απόλαυση. Η πλατεία του Πλατάνου με τον αιωνόβιο πλάτανο και τις περίτεχνες μαρμάρινες βρύσες, οι θαυμάσιες μαρμαρόκτιστες Εκκλησιές, το Κοιμητήριο με τα αξιολογότατα μαρμάρινα έργα Τέχνης, το Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών, το σπίτι – Μουσείο του Γιαννούλη Χαλεπά, είναι χώροι που αξίζει τον κόπο να επισκεφθεί κάποιος και να θαυμάσει.
Στον Πύργο βρίσκεται η Προπαρασκευαστική και Επαγγελματική Σχολή Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου. Στεγάστηκε στα κτήρια του παλαιού Διδακτηρίου του Δημοτικού Σχολείου Θηλέων Πύργου, αφού ανακαινίστηκαν, κτίστηκαν και συμπληρώθηκαν. Το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου συνέβαλε και συμβάλει ουσιαστικά στη λειτουργία της Σχολής, από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα. Η Αδελφότητα των Τηνίων εν Αθήναις, επίσης συμπαραστέκεται από την ίδρυση της Σχολής, ηθικά και υλικά στους σπουδαστές της μέχρι και σήμερα.
Τον Οκτώβριο του 2007 ξεκίνησε η λειτουργία του Μουσείου Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο της Τήνου, έργο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς. Στις εκθέσεις ο επισκέπτης βλέπει την πορεία του μαρμάρου, από την εξόρυξή του, μέχρι την κατασκευή του, καλλιτεχνική ή οικοδομική.
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς (1851 – 1938). είναι ο χαρακτηριστικός και γνωστότερος καλλιτέχνης του Πύργου. Ένα από τα πιο ονομαστά γλυπτά του είναι «η Κοιμωμένη» στον τάφο της Σοφίας Αφεντάκη στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.
Στον Πύργο, στην Έξω Μεριά της Τήνου, γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα μεγάλοι καλλιτέχνες, (γλύπτες και ζωγράφοι): Γιαννούλης Χαλεπάς, Δημήτρης Φιλιππότης, Νικηφόρος Λύτρας, Λουκάς Δούκας, Ιωάννης Βούλγαρης και πολλοί άλλοι. Έργα τους στολίζουν την Τήνο τις Κυκλάδες την Ελλάδα και το Εξωτερικό.
Βιβλιογραφία για τον Πύργο, την Τήνο και τα καλλιτεχνικά δρώμενα της Τήνου υπάρχει άφθονη. Μπορείτε να τα αναζητήσετε σε βιβλιοπωλεία της Τήνου και της Αθήνας (Στρ. Φιλιππότη) κλπ. σε Εκθέσεις στον Πύργο, σε πολλές Ιστοσελίδες της Τήνου και λοιπά ΜΜΕ.
Δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική εφημερίδα «Τηνιακή» το 2014
Τήνος 2014
Νίκος Φώσκολος Καναλέτος
