Γράφει ο Αθανάσιος Κατσικίδης,
για την Καθημερινή
Σήμερα η Μονή και Σχολή, που ιδρύθηκε το 1862, λειτουργεί ως μουσείο και παραμένει ένα ζωντανό αρχείο εκπαίδευσης και πολιτισμού
Μια προσωπική αναζήτηση και οικογενειακή ιστορία με οδήγησαν στο κατώφλι της Μονής και Σχολής Ουρσουλινών, στα Λουτρά της Τήνου. Πριν από δεκαετίες, όταν η Σχολή των Ουρσουλινών στην Τήνο λειτουργούσε, δεκάδες κορίτσια, κυρίως από την αστική τάξη του νησιού, αλλά και κοπέλες από την Ανατολή, στέλνονταν στη Σχολή για πλήρη –και συχνά– εσώκλειστη φοίτηση.
Από το 1862, στα Λουτρά της Τήνου, οι αδελφές Ουρσουλίνες –μέλη του τάγματος που ίδρυσε η Αγία Αγγελα στην Μπρέσια της Ιταλίας το 1535– διαμόρφωσαν έναν μοναδικό μικρόκοσμο: ένα συγκρότημα που στέγαζε ορφανοτροφείο, οικοτροφείο, γαλλικό γυμνάσιο, ραπτική, ταπητουργική, αργαλειούς ακόμη και πανεπιστημιακές σπουδές.
Σήμερα, η Μονή και Σχολή λειτουργεί ως μουσείο, ανοικτή στο κοινό. Η «Κ» περιηγήθηκε σε αυτό το ζωντανό αρχείο της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, εκεί όπου κάποτε φοίτησαν προσωπικότητες όπως η Κατίνα Παξινού και οιαδελφές Μπρόγιερ.
Η ξενάγηση ξεκινάει στον εσωτερικό ναό, με τα πολύχρωμα βιτρό παράθυρα – στο κέντρο κυριαρχεί το ερυθρό, αναδεικνύοντας την απεικόνιση της «Ιεράς Καρδίας του Ιησού», που «φλέγεται» για τη σωτηρία της ανθρωπότητας. Στο βάθος, ένα δωμάτιο σχεδόν ιερό. Τα άμφια των ιερέων, η επιγραφή σε λευκό ύφασμα «Ora Pro Nobis» («Προσευχηθείτε για εμάς»), οι μεγάλοι ξύλινοι σταυροί και η παλιά βιβλιοθήκη με βιβλία ηλικίας έως και τριών αιώνων, μαρτυρούν την αφοσίωση στη μόρφωση και την πνευματική καλλιέργεια.
Συνεχίζοντας, περνάμε στην αίθουσα της μουσικής και των καλλιτεχνικών. Ενα βιολί, ένα πιάνο, παλέτες, πινέλα, μοιρογνωμόνια – όλα αναπαύονται στους χώρους όπου κάποτε δημιουργούσαν εκατοντάδες μαθήτριες. Την περίοδο 1914-1929, πάνω από 200 κορίτσια ζούσαν ως οικότροφες εδώ, ενώ περισσότερα από 20 ορφανά διδάσκονταν δωρεάν. Η ξεναγός μας λέει: «Ραπτική και μάθηση – η μάθηση των γυναικών δημιουργεί ενδύματα», οδηγώντας μας στον χώρο της χειροτεχνίας. Αργαλειοί, σχέδια, μεταξωτά, υφάσματα κάθε είδους, όλα αποκαλύπτουν την τέχνη που διδασκόταν. Στις στολές των μαθητριών δεσπόζει το έμβλημα: «Serviam» («Θα υπηρετώ») – μια υπόσχεση ζωής, με προορισμούς που πολλές φορές έφταναν ώς την Αφρική ή την Αμερική.
Στον κεντρικό διάδρομο, εκθέματα γεμάτα ιστορία: μετάλλια, διπλώματα ξένων γλωσσών, στρατιωτικά παράσημα. Ολα αποκαλύπτουν την ευρύτητα του έργου της Σχολής. «Η Σχολή Ουρσουλινών», τονίζει η ξεναγός, «υπήρξε ένας μικρόκοσμος ανώτερης παιδείας, που ζήλευαν ακόμα και περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Το 1950, η Γαλλία έστειλε ηλεκτρογεννήτρια για τις ανάγκες της Σχολής, όταν ακόμα το νησί δεν είχε ρεύμα». Η αίθουσα φυσικών επιστημών είναι ένα μικρό μουσείο φυσικής ιστορίας. Βαλσαμωμένα ζώα, όστρακα, ορυκτά – όλα έρχονταν από τη Γαλλία. Σε μία προθήκη, ελληνικά και ξένα νομίσματα: ένα «παράθυρο» στον έξω κόσμο για τα νεαρά κορίτσια που διδάσκονταν τις βασικές αρχές της οικονομίας και των συναλλαγών.
Φτάνουμε στα μαγειρεία. Στον τοίχο, το παλιό μπόιλερ, μια υπόμνηση της τεχνολογικής πρωτοπορίας της Σχολής. «Ο μικρόκοσμος του Σχολείου», προσθέτει η ειδικός, «περιελάμβανε ζεστό νερό, μαλακά στρώματα και εσωτερικές τουαλέτες», σε μια εποχή που οι αναβαθμισμένες υποδομές θεωρούνταν πρωτόγνωρες για τους υπόλοιπους κατοίκους.
Στα μαγειρεία, καζάνια, τηγάνια, ταψιά στη θέση τους, σαν να περιμένουν τις μαγείρισσες να αναλάβουν δράση. Πάνω στον πάγκο, μικρά χάλκινα σκεύη, για τον ελληνικό καφέ και την αποθήκευση των πρώτων υλών, αλλά αυτά που τραβάνε την προσοχή μας είναι τα χάλκινα «ατομικά σαγανάκια». «Οι κοπέλες ζούσαν σαν αριστοκράτισσες, αλλά με αυστηρή πειθαρχία», τονίζει η ξεναγός.
Πριν από την έξοδο, στην τραπεζαρία, μια ξύλινη επιγραφή στον τοίχο: «Dieu Me Voit» («Ο Θεός με βλέπει»). Τα τραπέζια στρωμένα, τα μαχαιροπίρουνα στις θέσεις τους, έτοιμα για το κουδούνι που καλούσε τις μαθήτριες για το γεύμα. Εδώ, το 1963, γευμάτισε και ο Σαρλ ντε Γκωλ κατά την επίσκεψή του στη Μονή.
Η ξενάγηση ολοκληρώνεται με την υπενθύμιση ότι ο χώρος έχει αναγνωριστεί ως διατηρητέο μνημείο από το υπουργείο Πολιτισμού, ωστόσο τα έργα αποκατάστασης παραμένουν ημιτελή, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης. Οι ξεναγήσεις γίνονται από ειδικούς, εθελοντικά, με σκοπό την ενίσχυση και διατήρηση του κτιριακού συγκροτήματος.
Ωράριο λειτουργίας της Σχολής Ουρσουλινών, Δευτέρα – Σάββατο, 10.00-14.00 / Λουτρά, Τήνος.
