Γράφει ο Κώστας Δανούσης.
Οι ακτές ανατολικά από την Πόλη της Τήνου απ’ το Παχυακρωτήρι έως τον Κούβαρο, ενώ δεν είναι απόκρημνες, εντούτοις ήσαν κινδυνώδεις, εξαιτίας κυρίως των αιφνίδιων ανέμων που κατέρχονται από τις πλαγιές του Τσικνιά, συχνά εν είδει ριπών.Για τον λόγο αυτό συναντάμε στην περιοχή δυο ναούς, τον Άγιο Φωκά –παλαιό προστάτη των ναυτικών- και τον Άγιο Σώστη (τον σώζοντα τους ναυτιλλομέους). Ανάλογη ήταν και η λειτουργία του Χριστού «Αγίου Φύλακτου» στην Κολυμπήθρα.
Δυο τέτοια ναυάγια έλαβαν χώρα στην περιοχή, στο «Αποκοφτό» (στο Πόρτο) και στο «Βρέκαστρο», όταν πανηγυριστές από τον Άγιο Ιωάννη στο Πόρτο (29 Αυγούστου –εορτασμός της Αποτομής της τιμίας κεφαλής του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου) επέστρεφαν στην Πόλη της Τήνου μέσω της θαλάσσης. Για τα ναυάγια αυτά αλιεύσαμε δυο σχετικά κείμενα από την εφημερίδα «Αστήρ της Τήνου», τα οποία και παραθέτουμε:
«ΠΑΡ’ ΟΛΙΓΟΝ ΔΥΣΤΥΧΗΜΑ
Το παρελθόν Σάββατον εορτήν του Αγίου Ιωάννου λέμβος μικρά του συμπολίτου μας Μιχ. Πατσή, εφ’ ης επέβαινον ο ιδιοκτήτης αυτής και οι συμπολίτες μας Π. Δεσίπρης, παντοπώλης, Νικ. Αρμακόλλας, Ιωάν. Γκίζης, υποδηματοποιοί, Γεωρ. Καλογεράς, βυρσοδέψης, και Ιωάν. Κρητικός, γεωργός, επιστρέφουσα εκ της πανηγύρεως του Αγίου Ιωάαννου του «Πόρτου» ανετράπη αίφνης ορμητικού ρεύματος αέρος εν τω όρμω «Αγκάλης», ότε έκαμπτε το άκρον του Βρυοκάστρου και ευρέθησαν πάντες εις την θάλασσαν.
Επ’ αρκετήν ώραν ηγωνίζοντο να σωθώσιν άλλοι μεν κολυμβώντες, άλλοι δε μηγνωρίζοντες να κολυμβώσι προσκολλήθησαν επί των πλευρών της λέμβου, ήτις φερομένη τήδε κακείσε και ανατρεπομένη, ότε μεν ανεβίβαζεν αυτούς εις την επιφάνειαν της θαλάσσης, ότε εβύθυζεν αυτούς εντελώς εντός αυτής.
Και θα απέκαμνον αγωνιζόμενοι και θα εθρηνούμεν θύματα, αν μη, κατά τύχην αγαθήν συγκυρίαν, κυνηγοί ιδόντες τα γενόμενα δεν έσπευδον δια πυροβολισμών και φωνών από του Πασακρωτηρίου να δηλώσωσι εν τη πόλει τον κίνδυνον. Ευθύς λέμβοι μεγάλαι ιστιοφόροι έσπευσαν εις τον τόπον και του ναυαγίου και μςτά κόπου ανέσυρον πάντας εκ της θαλάσσης, εκ των οποίων τους Π. Δεσίπρην και Ιω. Γκίζην ημιθανείς, ους και απεβίβασαν εν τη παραλία της »«Αγκάλης. Η είδησις του ναυαγίου διαδοθείσα εν τη πόλει ενέσπειρεν ως εικός τον πανικόν. Έκαστος περί των οικείων του διηρώτα και αλλόφρονες έτρεχον προς το μέρος εκείνο.
Συγκίνησις άκρα κατείχε πάντας έως ου εβεβαιώθη ότι ουδείς έπαθεν. Ευτυχώς κατόπιν αναπαύσεως και προχείρων ιατρικών εις τινας μέσων, εξήλθον υγιείς την επιούσαν εις την πόλιν δεχόμενοι τα εγκάρδια συγχαρητήρια πάντων επί τη διασώσει των εκ του τραγικού θανάτου καθ’ ώραν καθ’ ην επέστρεφον εξ ευθυμίας και χαράς αμέριμνοι και αγνοούντες τίνα κίνδυνον έμελλον να διατρέξωσιν.
Δυστυχώς μεταξύ των απωλεσθέντων κατά την ανατροπήν της λέμβου αντικειμένων και άλλων σκευών χρησιμευσάντων κατά την πανήγυριν, και άτινα εδόθησαν παράτης Επιτροπής του ναού εις τον ιδιοκτήτην της λέμβου ίνα να τα μεταφέρη ενταύθα, ήσαν και αι εκ χαλκού εισπράξεις εκ της πανηγύρεως του Ιερού Ναού, αίτινες απώλοντο μετά των λοιπών.
Αλλά και ετέρα λεμβος φέρουσα πανηγυριστάς, ενώ έκαμπτε το ακρωτήριον «Αποκοφτόν», παρούσα βλάβην εις το ιστίον διέτρεξε σοβαρόν κίνδυνον και ηναγκάσθησαν κακήν κακὠς να προσορμισθώσιν εις την ακτήν του «Αγίου Σώζοντος», όπου απεβιβάσθησαν οι επιβαίνοντες πανηγυρισταί, οίτινες ως εκ θαύματος διέφυγον τον κίνδυνον και οίτινες ήλθον πεζή εις την πόλιν.
Ανεδείχθη ότι λίαν κινδυνώδες είναι το διά λέμβου πέρασμα εις το ακρωτήριον εκείνο, καθότι σχηματίζονται ρεύματα εκ του όρους Τσικνιά εις τα οποία αδυνατούν λέμβοι να διέλθωσι με την ελαχίστην τρικυμίαν και πρέπει πάντοτε να προτιμάται η δια ζώων μετάβασις εις το μέρος εκείνο (Αρ. φ. 161 / 3.9. 1909)
«ΑΝΕΥΡΕΣΙΣ ΑΠΩΛΕΣΘΕΝΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΣΚΕΥΩΝ
Επληροφορήθημεν ότι κατά το προχθεσινόν ναυάγιον της λέμβου απολεσθέντα σκεύη του Ιερού Ναού του Αγίου Ιωάννου εις θέσιν «Πόρτο», τα προοριζόμενα προς υπηρεσίαν του ναού και των προσκυνητών, εφέρθησαν υπό των κυμάτων επί της νησίδος εφ’ ης ο φανός της Σύρου, όπου τα ανεύρον λεμβούχοι εκεί. Τούτε δε, διότι άνωθεν του κοφίνου ένθα ήσαν τοποθετημένα. Είχε προσδεθεί δαμεζάνα ψαθόπλεκτος, ήτις επιπλέουσα δεν άφησε να βυθισθώσι, και τα μετέφερον τα κύματα της θαλάσσης εκεί, κατόπιν μακρού ταξιδίου σώα και αβλαβή (Αρ. φ. 162 /10.9. 1909).
Η νησίδα Γάιδαρος της Σύρας, όπου ο Φάρος της Ερμούπολης, όπου εκβράσθηκαν τα σκεύη του ΙΝ του Αγίου Ιωάννη στο Πόρτο.
