Ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας ο οποίος υπήρξε από τους βασικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου πέθανε στις 13 Ιουνίου 1904. Θεωρείται από τους σημαντικότερους ζωγράφους και δασκάλους του 19ου αι. και ο πατέρας της νεοελληνικής ζωγραφικής.
Ο Νικηφόρος Λύτρας γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1832. Σπούδασε ζωγραφική στο Σχολείο των Τεχνών στην Αθήνα (1850-1856) και το 1860 έφυγε για το Μόναχο, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, με βασικότερο δάσκαλο τον εργαστήριο του Καρλ φον Πιλότυ Karl von Piloty. Το 1865 επέστρεψε στην Αθήνα και τον επόμενο χρόνο διορίστηκε καθηγητής ζωγραφικής στο Πολυτεχνείο, παραμένοντας στη θέση αυτή μέχρι το θάνατό του. Εξαιρετικά σημαντική υπήρξε επίσης η διδακτική του προσφορά, στο πλαίσιο της σαραντάχρονης διδακτικής του θητείας, επηρεάζοντας αποφασιστικά τις επόμενες γενιές. Το 1933 η Σχολή Καλών Τεχνών οργάνωσε μεγάλη αναδρομική παρουσίαση του έργου του. Το έργο του, πιστό στην ακαδημαϊκή παράδοση καλύπτει θεματογραφικά όλες σχεδόν τις περιοχές: προσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, ιστορικές σκηνές και μυθολογικά θέματα. Ξεχωριστή θέση κατέχουν οι ηθογραφικές παραστάσεις, τις οποίες εκείνος ουσιαστικά εισήγαγε στην ελληνική ζωγραφική και περιλαμβάνουν σκηνές από την ελληνική επαρχία και τον αστικό χώρο, την ελληνική οικογένεια και τον κόσμο του παιδιού, αλλά και θέματα από την Ανατολή. Ανανεωτής θεωρείται και στον τομέα της προσωπογραφίας.
Δείτε από το Αρχείο της ΕΡΤ με αφορμή τα 120 χρόνια από τον θάνατο του Νικηφόρου Λύτρα το ντοκιμαντέρ:
ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΚΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΠΟΧΕΣ
Επ.003 Η ΣΧΟΛΗ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ
(video)
Σειρά ντοκιμαντέρ με θέμα την ελληνική ζωγραφική και την ιστορία της από το 1453 ως και τη δεκαετία του 1980. Η σειρά που ολοκληρώθηκε σε δέκα ημίωρες εκπομπές ξεκίνησε να προβάλλεται στις 9 Μαρτίου 1990. Τις εκπομπές τεκμηρίωσε θεωρητικά ο ιστορικός τέχνης και σημειολόγος Χάρης Καμπουρίδης. Το συγκεκριμένο επεισόδιο επικεντρώνεται στους Έλληνες ζωγράφους που επηρεάστηκαν από τη Σχολή του Μονάχου. Σύμβουλος-κείμενα: Στέλιος Λυδάκης.
Παρουσιάζονται οι βασικότεροι εκπρόσωποι της Σχολής του Μονάχου: Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904), Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Νικόλαος Γύζης (1842-1901), καθώς και ο Θεόδωρος Βρυζάκης (1814-1878) ως ο πρόδρομός τους και θεμελιωτής της Σχολής του Μονάχου.
Παρέχονται βιογραφικά στοιχεία των Ελλήνων καλλιτεχνών οι οποίοι φοίτησαν και επηρεάστηκαν από την Ακαδημία του Μονάχου, ψυχή της οποίας ήταν ο Καρλ φον Πιλότι- Karl von Piloty (1826-1886) και παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά δείγματα της τέχνης τους, με την οποία σφράγισαν την συγκεκριμένη εικαστική περίοδο. Ταυτόχρονα, η αφήγηση της εκπομπής επικεντρώνεται στην τεχνική τους, στο ιδίωμα του «ακαδημαϊκού ρεαλισμού» όπως επικράτησε να ονομάζεται, στις θεματικές επιλογές και στη δημιουργία του προσωπικού ύφους των ζωγράφων επισημαίνοντας την εξέλιξη της πορείας τους.
Παρακολουθούμε τη θεματογραφία της νεοελληνικής ζωγραφικής κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι., τη ροπή προς την ιστορία και την προσωπογραφία στα θέματα του Θεόδωρου Βρυζάκη που αντλεί από το πρόσφατο ηρωικό παρελθόν, με τις πολεμικές σκηνές από τον αγώνα εναντίον των Τούρκων και τις προσωπογραφίες αγωνιστών. Εξέχουσα θέση κατέχουν οι ηθογραφικές σκηνές, με την απεικόνιση του βίου των αστικών κέντρων και, προπάντων, της υπαίθρου. Αναπαριστώνται σκηνές από την αγροτική ζωή, τις καθημερινές εργασίες, τις εορτές και τον θρήνο, με έμφαση στην τοπική φορεσιά και στα αντικείμενα. Παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικές ηθογραφικές σκηνές και προσωπογραφίες του Νικηφόρου Λύτρα, καθώς και τα σημαντικά ηθογραφικά, θρησκευτικά και αλληγορικά θέματα του Νικόλαου Γύζη. Προβάλλονται, τέλος, οι χαρακτηριστικές θαλασσογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη, του κορυφαίου Έλληνα θαλασσογράφου του 19ου αι., κυρίως μέσα από την πολεμική ναυτική θεματογραφία του.
Έτος παραγωγής: 1990
Σκηνοθεσία: Χρίστος Ακρίδας
Αφήγηση: Γιάννης Ηλιόπουλος, Γιώτα Φέστα
Υπεύθυνη παραγωγής: Άννα Κεσίσογλου
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr