Γράφει η Σοφία Ανδριώτη, αρχαιολόγος
Ένας τόπος, θα’λεγε κανείς, πως είναι ένα μέρος,
ένα μέρος που τα στάδια της ζωής του ανθρώπου και του περιβάλλοντος αναπτύσσονται,
ένα μέρος που η ζωή αναγεννιέται συνεχώς μέσα σ’αυτόν το φυσικό κύκλο ζωής – θανάτου,
ένα μέρος που ο Άνθρωπος αλληλεπιδρά διαχρονικά με τη φύση του, με την έννοια του ανώτερου, δημιουργώντας συμβολισμούς και αντιλήψεις.
Ένα τέτοιο μέρος αποτέλεσε και αποτελεί και το νησί της Τήνου, που μαζί με τα υπόλοιπα κυκλαδονήσια, είναι μάρτυρες ενός λαμπρού υλικού παρελθόντος, που αποπνέει υψηλή πνευματικότητα.
Οι τόποι αυτοί των Κυκλάδων, ταλαιπωρημένοι από τα καιρικά και θεϊκά χτυπήματα, κέρδισαν μαχόμενοι, ο καθένας τους ξεχωριστά, τη θέση τους στο Αιγαίο, στήνοντας τα θεμέλια του Κυκλαδικού Πολιτισμού.
Οι άνεμοι, ο ουρανός και η θάλασσα έγιναν η μήτρα των Κυκλάδων, ενώ τα ίδια τα λιγοστά τους χώματα έγιναν η τροφή που θα «έθρεψε» τις δοξασίες στις χθόνιες θεότητες κατά τη Γεωμετρική Εποχή και μετέπειτα.
Η περιοδική αρχαιολογική έκθεση «Κυκλαδίτισσες», που προβάλλεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης σε συνεργασία του πρώτου με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, επιδιώκει να καταδείξει τις «αθέατες» πτυχές της αρχαιολογίας των νήσων.
Το επιτυγχάνει διαμέσου της επικέντρωσης των εκθεμάτων στη γυναίκα της αρχαιότητας αλλά και των νεότερων χρόνων.
Η γυναίκα, στην παρούσα έκθεση, υμνείται ως ζωοποιός μορφή, ως λατρευτική θεότητα, ως σύμβολο ερωτισμού, ως στοιχείο αποτροπαϊσμού, ως αγία λυτρώτρια, ως αρχή παθών, μαγείας και ευτυχίας, ως απεικόνιση του θρήνου, ενώ, επίσης, διαμοιράζεται τη φύση της μ’αυτή του ερμαφρόδιτου.
Μέσα από μία ευρεία συλλογή λίθινων αγαλμάτων, πήλινων αγαλματιδίων, παραστάσεων σε αγγεία, τοιχογραφιών, βυζαντινών εικόνων, γκραβουρών εξάρονται οι λαϊκοί συμβολισμοί που συνοδεύουν τη γυναικεία φύση από αρχαιοτάτους χρόνους, οι οποίοι την αντιμετωπίζουν ως αιώνιο σύμβολο γονιμότητας ,ευφορίας, σωτηρίας, καλοτυχίας. Οι ιδιότητές της αυτές παρέμεναν ίδιες, όταν αυτή γινόταν από Πότνια Θηρών, Δήμητρα και Άρτεμις, και από Ίσιδα Αγία του Χριστιανισμού.
Η Τήνος λαμβάνει μέρος σ’αυτή την έκθεση με την αποστολή 2 θραυσμάτων ανάγλυφων πίθων της Γεωμετρικής Εποχής από το Θεσμοφόριο, το ιερό της θεάς Δήμητρας, στα νοτιοδυτικά του λόφου του Ξώμπουργο, τα οποία εκτυλίσσουν την ιστορία της γυναικείας φύσης ως μητέρας των ζώων και της φύσης – Πότνια Θηρών με υψωμένα χέρια ( εικ.1)
και ως γυναίκας, πιθανώς Αριάδνης, η οποία συμμετέχει σε πολυπρόσωπο χορό μαζί με τον αγαπημένο της Θησέα( εικ.2).
Οι γυναικείες αυτές αποδόσεις των αναγλύφων μαζί με εκείνη της «Γεννήσεως» του πιθαμφορέα με αρ. Β.67 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου (εικ.3), αποτελούν αρκετά πρώιμα παραδείγματα της γυναικείας λατρείας στο νησί.
Από: Κούρου, Ν.Το Θεσμοφόριο της Τήνου,εικ.5.
Μεταξύ άλλων, τα εκθέματα από την Τήνο συμπληρώνει και το πορτραίτο της Αγριππίνας (εικ.4),
από το Κτήριο D του Ιερού του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης στα Κιόνια της Τήνου.
Στην περίπτωση αυτή, η Γυναίκα αποδίδεται με τα χαρακτηριστικά μίας Ρωμαίας αυτοκράτειρας, η οποία, με το άγαλμά της, φρόντισε να κάνει τον εαυτό της σημείο δόξας και θαυμασμού.
Τις γυναίκες των Κυκλάδων, τις «Κυκλαδίτισσες» ας μην τις λησμονούμε.
Είναι εκείνες που πέρασαν, αγαπήθηκαν ή μισήθηκαν,
κι εκείνες που ακόμη παλεύουν, εμπνέουν, ενσαρκώνουν το ιδανικό.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 4 Μαΐου.
Βιβλιογραφία: Κούρου,N.2019: «ΤΟ ΘΕΣΜΟΦΟΡΙΟ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ», στο: π.Μάρκος Φώσκολος (επ.), Όψεις της Τήνου των Κλασικών Χρόνων, Πρακτικά Β Ιστορικού Συνεδρίου, Δήμος Τήνου, 31/7-1/8/2016.
Το φωτογραφικό υλικό ανήκει στη γράφουσα.
