Με τη ματιά προς το ιδιόμορφο ανθρωπογενές τοπίο και την ιστορία που το ίδιο αυτό φέρει, για δύο εβδομάδες , 12 residents (φιλοξενούμενοι), η Emilia Sølvsten (Δανία), η Lily Clark (Αμερική), η Marie Hervé – Elsa Martinez (Γαλλία), ο Franek Wardyński (Πολωνία), η Ζωή Τζήκα- ο Elias Casanova (Ελλάδα-Ισπανία), ο Vincent-Palazzi Mathias (Γαλλία), η Γεωργία Καρύδη (Ελλάδα), η Maro Avrabou ο Dimitri Xenakis (Ελλάδα) και η Miriam Isasi (Ισπανία) κατοικούσαν στην ευρύτερη περιοχή του Πύργου υλοποιώντας 9 επιτόπιες παραγωγές με βάση την Θεματική του residency στο λατομείο. Το residency ολοκλήρωσε η Μαρία Βαρελά (Ελλάδα), η οποία κατοικούσε στη Χώρα και υλοποίησε το project της στην Υφαντουργική Σχολή στη Χώρα.
Το πρόγραμμα φιλοξενίας the inherited earth στο πλαίσιο του έργου Fe26 από τη ΝΩΜΩ Αμκε σε επιμέλεια Χρήστου Αρτέμη ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία την Κυριακή 14 Μαΐου 2023 στον Πύργο της Τήνου.
Η Σοφία Ζησίμου, Υπεύθυνη επικοινωνίας του έργου και Αναλύτρια, μας μίλησε για το πρόγραμμα φιλοξενίας the inherited earth, την υλοποίηση του residency και την εμπειρία της επανακατοίκησης ενός λατομείου με στόχο την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Τήνου.
– Πως λειτούργησε το Residency και ποιοι οι στόχοι του έργου.
Όπως σημειώνει ο επιμελητής μας Χρήστος Αρτέμης τo residency με τίτλο “The inherited earth ” Κληρονομημένη Γή) επιχείρησε να αναδείξει με επίκεντρο 12 φιλοξενούμενους καλλιτέχνες / residents, το λατομείο του Αγίου Ελευθερίου ( ή Λατομείο του Δράκου), όχι από πλευράς μιας ακόμη τουριστικής πραξης/ανάδειξης ενός μνημείου/τόπου ή παράδοσης, που άλλωστε “γενναιόδωρα” έχει πέσει πάνω στην Τήνο σήμερα, αλλά με αφορμή το λατομείο, την αξιοποίηση ευρύτερα του πολιτιστικού αποθέματος του νησιού, αποτελώντας πηγή έμπνευσης των δημιουργών και ενεργοποίησης της τοπικής κοινότητας.
– Πείτε μας δύο λόγια για τη σημασία της πολιτιστικής αυτής κληρονομιάς στο νησί της Τήνου.
Η Τήνος είναι ένα νησί με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά – την ξερολιθιά, λιθοξοΐα, μαρμαροτεχνία, λατόμευση, σηροτροφία – και έχει διασυνδέσει τον τόπο με την ύλη μέσα από τον ιστό που διαπερνά όλες τις τέχνες, τη μητέρα των τεχνών όπως την αποκαλεί ο Αλέκος Φλωράκης, την μεταλλοτεχνία. Έχει 45 κατοικημένα χωριά που βρίσκονται σκορπισμένα στα Πάνω, Κάτω και Έξω Μέρη. Πρόκειται για τρεις διακριτές γεωγραφικές περιοχές του νησιού οι οποίες επισημαίνονται ως τέτοιες σε έγγραφα του 15ου αιώνα. Σχηματικά μπορούμε να πούμε ότι οι αγρότες, τεχνίτες, βιοτέχνες συγκεντρώνεται στα χωριά, ενώ οι ναυτικοί, έμποροι στη χώρα και στα Έξω Μέρη όπου επιπλέον μονοπωλούν η εξόρυξη και η επεξεργασία του μαρμάρου.
Τα πετρώματα του νησιού είναι κατά βάση μεταμορφωμένα κυρίως σχιστολιθικά και προσφέρουν δομικά και βιομηχανικά υλικά (μάρμαρο, σχιστόλιθο, τάλκη), πλάκες και υλικά λιθοξοΐας και γλυπτικής. Τα περισσότερα λατομεία μαρμάρου εντοπίζονται στον χώρο των Έξω Μερών, στις περιοχές δηλαδή των χωριών Καρδιανή, Υστερνια και Πύργος. Η εξόρυξη μαρμάρων – λευκού και πράσινου – στην Τήνο φαίνεται πως άρχισε από την αρχαιότητα, στα λατομεία των Χούσλων (πράσινο) και σε αυτό στο Βαθύ της Φανερωμένης (λευκό) υπάρχουν ίχνη αρχαίας λατόμευσης.
Το νησί της Τήνου ενώ έχει δει μία δραστική άνοδο στην επισκεψιμότητά και την ανάπτυξη, η πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του, υποχωρεί γρήγορα και μεγάλης αξίας “πολιτιστικά” τοπία αλλά και υλικές και άυλες τεχνικές παραδόσεις παραγνωρίζονται. Η Έξω Μεριά της δε, εκτός από τον Πύργο, μία περιοχή με σημαντική ιστορία, παραμένει κρυφή και απροσπέλαστη. Η θέληση όμως των τεχνιτών πρώτης και δεύτερης γενιάς, των ιστορητών και λαογράφων της, αλλά και των Ελλήνων και διεθνών ερευνητών και καλλιτεχνών μας καθησυχάζουν και μας δίνουν κουράγιο για να υπερνικήσουμε τις όποιες αντιξοότητες.
Στόχος μας είναι η επαναχρησιμοποίηση και επαναπροσέγγιση παλαιών βιώσιμων τεχνικών και υλικών, μέσω ενός εγχειρήματος σχολιασμού και ενδεχομένως πρότασης για το πώς διαχειριζόμαστε την κληροδοτούμενη μας γη, από το πρίσμα του Τόπου της Έξω Μεριάς, της μνήμης, της σύγχρονης τέχνης και του πολιτισμού ευρύτερα.
– Διαφήμιση –
– Πόσο εύκολη ήταν η «επανακατοίκηση» του λατομείου και πως λειτούργησε η συνεργασία των καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο;
Όπως σε κάθε διαδικασία του residency (καλλιτεχνική κατοικία) τα έργα είναι επιτόπια και πηγάζουν από τον ίδιο τον χώρο. Μέσα από την διαδικασία της υλοποίησης του έργου και μέσα λοιπόν από την καθημερινότητα της κατοίκησής τους στο μέρος αυτό, οι residents, ήρθαν σε επαφή με ιστορικούς, με λαογράφους, κοινοτάρχες, με μαρμαροτεχνίτες, τεχνίτες, αγρότες αλλά κυρίως με φοιτητές, με ντόπιους, συζήτησαν/έμαθαν μαζί τους, βρήκαν λύσεις για τις παραγωγές των έργων τους, εμβαθύνοντας μέσα στην κουλτούρα του τόπου αλλά και των υλικών “αγαθών” που αυτός προσφέρει.
Τα έργα που παρουσιάζονται στην θεματική αυτή, αποτελούνται από διαφορετικα μέσα και προσεγγίσεις των εικαστικών , όπως εικαστικές εγκαταστάσεις, εγκαταστάσεις που απλώνονται στο χώρο, γλυπτά, ηχητικές performances, συμμετοχικά έργα. Το κοινό σημείο που τα ενώνει είναι ο ίδιος ο χώρος το λατομείου σε συνδυασμό με το Υλικό και τις παραδοσιακές τεχνικές της Έξω μεριάς που ζητήθηκε να αποτελεί το βασικό υλικό.
– Πώς (και αν) ο επισκέπτης μπορεί τώρα ή το καλοκαίρι να δει τα έργα των καλλιτεχνών, (το τελικό αποτέλεσμα δηλαδή);
Λόγω ορισμένων δυσκολιών σε σχέση με την ασφάλεια ή την ακεραιότητα των έργων μας ανάγκασε να τα αφαιρέσουμε από το χώρο έκθεσής τους και θα είναι προσβάσιμα μόνο μέσα από τα κοινωνικά μας δίκτυα και τις ιστοσελίδες μας. Τα περισσότερα έργα όμως θα βρίσκονται στο λατομείο του Αγίου Ελευθερίου για ένα μήνα περίπου ακόμα όπου και θα είναι προσβάσιμα από το κοινό.
– Θα υπάρξουν περαιτέρω δράσεις στην Τήνο ή την Αθήνα και ποια είναι τα σχέδια/μήνυμα για το μέλλον;
Η ΝΩΜΩ συνεχίζει την πορεία της στην Τήνο με την υλοποίηση μίας ακαδημαϊκής/ερευνητικής δράσης που αφορά στην προφορική μαρτυρία όπως αυτή καθορίζεται από το μάρμαρο, το σίδερο και τη σχέση τους με τον τόπο ως τοπόσημο και ως πολιτιστική κληρονομιά. Αλλά και στην Αθήνα με την υλοποίηση μίας σειράς εκπαιδευτικών δράσεων σε σχέση με την ιστορική εξέλιξη της σιδηρουργίας από την αρχαιότητα και ως σήμερα. Η ΝΩΜΩ δεν ξεκουράζεται ποτέ.
Πληροφορίες, έργα και καλλιτέχνες
Μπορείτε να βρείτε τόσο στο επίσημο site του προγράμματος φιλοξενίας The inherited earth// https://tie.nwmw.gr όσο και στο αποθετήριο του οργανισμού ΝΩΜΩ ΑμΚε http://repository.nwmw.gr/
Ακολουθείστε τις δράσεις της ΝΩΜΩ στα μέσα κοινωνικής δικτυώσεις:
https://www.facebook.com/nwmw.gr
https://www.instagram.com/nwmw.gr/
Πληροφορίες σχετικά με το έργο:
Το Fe26 είναι ένα πρόγραμμα που επιδιώκει να αναδείξει της σχέσης του ανθρώπου με την ύλη. Με άξονα το μέταλλο και τους μηχανισμούς που το καθιστούν πολιτιστικό απόθεμα η τέχνη με την επιστήμη και την τεχνολογία πλέκονται σε ένα γαϊτανάκι δράσεων και δημιουργίας.
Tο έργο οργανώνει ο φορέας ΝΩΜΩ ΑμΚε με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, του Δήμου Τήνου και του Ινστιτούτου Βάσκικης Κουλτούρας, την αιγίδα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, τη συνεργασία και αιγίδα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών, του Δήμου της Τήνου, το Πνευματικό Κέντρο Πανόρμου Τήνου, τη συνεργασία του Μουσείου Chillida-Leku, του Εξωραϊστικού Συλλόγου «Υψούντας» Στεμνίτσας, καθώς και μίας σειράς άλλων οργανισμών, ερευνητών και φορέων.
πηγή: calendart.gr