Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε από τους Σοφία Ανδριώτη και Γιάννη Αρμακόλα στα πλαίσια της ολοκλήρωσης της παρουσίασης του βιβλίου της κας. Αλευρά στις 9 Αυγούστου στον προαύλιο χώρο του Αγίου Ιωσήφ στα Λουτρά.
1. Ποια ήταν η αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου «Λαϊκή Ιατρική της Τήνου»;
Στην Τήνο έρχομαι πολλά χρόνια λόγω της καταγωγής του συζύγου μου.
Με γοήτευσε απ’ την πρώτη στιγμή και θεώρησα ότι έχει να δώσει πολλά σε όποιον ενδιαφέρεται να εξερευνήσει την τέχνη, την παράδοση, την ποιότητα της ζωής. Σε συνδυασμό με το επιστημονικό μου ενδιαφέρον, το οποίο αφορά την Κοινωνιολογία της Υγείας, θέλησα, γράφοντας αυτό το βιβλίο να αποδώσω ένα φόρο τιμής, μία ένδειξη σεβασμού στον τόπο αυτό και στους ανθρώπους του.
2. Ποιος ήταν ο κύριος στόχος της συγγραφής;
Η καταγραφή ουσιαστικά της λαϊκής ιατρικής της Τήνου, τόσο από λαογραφικής
άποψης όσο και κοινωνιολογικής. Λαογραφικά γιατί διασώζεται έτσι ένα μέρος της άυλης, προφορικής πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου και κοινωνιολογικά γιατί μελετάται η εξέλιξη και η μετάβαση ενός γνωστικού συστήματος, αυτού της λαϊκής ιατρικής στο επικρατών σύστημα της επίσημης ιατρικής.
3. Ποιοι συμμετείχαν στην έρευνα στο νησί; Ήταν δεκτικοί οι άνθρωποι που έλαβαν μέρος; Αντιμετωπίσατε δυσκολίες κατά την έρευνα;
Προσπάθησα να καλύψω το εύρος πληροφοριών σχεδόν από όλα τα χωριά της Τήνου, τα μοναστήρια και τους απλούς κατοίκους του νησιού. Η άντληση πληροφοριών δεν ήταν πάντα εύκολη, είτε διότι είχε παρέλθει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα από την εφαρμογή των πρακτικών, είτε λόγω της προκατάληψης και των ενοχικών συναισθημάτων που είχαν παγιωθεί μετά την επικράτηση του επιστημονικού μοντέλου της Ιατρικής και της περιθωριοποίηση όσων αφορούσαν την λαϊκή θεραπευτική τέχνη. Ήταν ένα δώρο το γεγονός ότι έζησα και μοιράστηκα πολλές στιγμές με ανθρώπους σε μεγάλης ηλικίας που τώρα δυστυχώς δεν ζουν και μέσα από μία λεπτομερή παρατήρηση της καθημερινότητας τους, βίωσα αντιδράσεις και συμπεριφορές καταγράφοντας σημειολογικά στοιχεία έκφρασης, βλέμματος, κινήσεων κατά τη διάρκεια αυτής της πολύ ωραίας και ενδιαφέρουσας διαδρομής.
Παράλληλα έπρεπε να φωτογραφηθεί ένα υλικό που αφορούσε θεραπευτικά φυτά και βότανα, όπου ήταν απαραίτητη η βοήθεια των κατοίκων στα τοπωνύμια και στην αναγνώριση τους γενικά.
4. Τι είναι η Λαϊκή Ιατρική;
Είναι ένα έξω -ιατρικό γνωστικό σύστημα θεραπευτικής τέχνης, το οποίο είναι βασισμένο στη λαϊκή σοφία και συμπυκνώνει ένα σύνολο ετερόκλητων τεχνικών και πρακτικών που σχετίζεται με τη μαγεία, τις υπερφυσικές τεχνικές, τα ξόρκια, τις επωδές , τις γητειές, τη βοτανοθεραπεία κ.λ.π.
Η λαϊκή ιατρική, Βοήθησε τις κοινωνίες των περασμένων αγροτικών παραδοσιακών κοινωνιών, να ανταπεξέλθουν σε σοβαρές κοινωνικές ανάγκες και να αντιμετωπιστούν μία σειρά από καθημερινά προβλήματα των ανθρώπων, παρά τις όποιες αρνητικές κριτικές που έχει δεχτεί σαν γνωστικό σύστημα.
5. Έχει να μάς πει κάτι η Λαϊκή Ιατρική στις μέρες μας;
Η λαϊκή Ιατρική βασίζεται στη θεωρία ότι ο κόσμος είναι ενιαίος και αδιάσπαστος, η φύση συνυπάρχει και συνδέεται με τον υπερφυσικό κόσμο και ο μακρόκοσμος με τον μικρόκοσμο.
Είναι η ιατρική των συμβόλων. Ο λαϊκός θεραπευτής αντλεί στοιχεία από το συλλογικό ασυνείδητο όπως το ονομάζει ο Γιουγκ, από την περιοχή δηλαδή που ό άνθρωπος δεν βιώνει στο παρόν αλλά κληρονομεί από το παρελθόν του ή την αρχετυπική γνώση όπως την ονομάζει ο G.Bachelard, συνδέοντας τον πραγματικό και ιστορικό χρόνο με τον αρχετυπικό χρόνο, ενυπάρχοντας και ακολουθώντας την διαρκή κυκλικότητα της γέννησης, της ζωής και του θανάτου. Ο άνθρωπος αυτών των κοινωνιών κινείται, δρα και ενεργεί προσεγγίζοντας από πολύ κοντά το χώρο το ιερού, το πεδίο με άλλα λόγια που το θεϊκό στοιχείο συναντά το ανθρώπινο, μέσα από το συγκερασμό του τώρα με το πρίν. Στις μέρες μας αυτή ή προσέγγιση έχει αμβλυνθεί και τα σύμβολα έχουν σε ένα βαθμό απενεργοποιηθεί. Ωστόσο υπάρχουν. Και αυτό το βλέπουμε γύρω μας στη
καθημερινότητα: τα τάματα, ο αγιασμός, τα φυλακτά, τα ξεματιάσματα κ.λ.π. συνεχίζουν να υφίστανται και αυτό σηματοδοτεί την ανάγκη των ανθρώπων να αναζητά βασικά στοιχεία που τον συνδέουν με αδήριτες με την ύπαρξή του ανθρωπολογικές συνιστώσες.
6. Πώς διαφοροποιείται από την διαδεδομένη ιατρική; (πριν το 21.07)
Πρόκειται για δύο διαφορετικά γνωστικά συστήματα ιατρικής.
Το ένα είναι εξέλιξη του άλλου και το ένα υποχώρησε λόγω της ανάπτυξης του άλλου. Για να επικρατήσει η επίσημη Ιατρική έπρεπε να απονομιμοποιηθεί η γνώση του λαϊκού θεραπευτή και νοιματοδοτηθεί αρνητικά (τσαρλατάνος αγύρτης κλπ.). Η πρόθεση του βιβλίου δεν είναι ωστόσο να κρίνει το θεραπευτικό αποτέλεσμα μεταξύ των δύο πλευρών αλλά ωστόσο είναι αναπόφευκτη η τοποθέτηση πάνω στις βασικές διαφοροποιήσεις. Η σύγχρονη ιατρική, με αναμφισβήτητη συμβολή στη δημόσια υγεία, έχει απομακρυνθεί από τα βασικά ανθρωπολογικά δεδομένα και την ενιαία δομή του κόσμου, χάνοντας έτσι το μυστηριακό κομμάτι της ύπαρξης και τη σύνδεση των ανθρώπων με όσα τους ενώνουν με τον εσωτερικό τους κόσμο και το προαιώνιο θησαυροφυλάκιο της γνώσης που έχει κωδικοποιηθεί μέσα από μία σειρά συμβόλων.
7. Η λαϊκή ιατρική μάς φέρνει πίσω στην παράδοση. Η Τήνος που γνωρίσατε κάποια χρόνια πριν, πώς σας φαίνεται τώρα;
Η καταγραφή του υλικού δεν προτείνει προφανώς μία πρόταση επιστροφής στις εν λόγω πρακτικές, αλλά μας βοηθάει να γνωρίσουμε ένα άλλον κόσμο με διαφορετικό τρόπο σκέψης και στάσης ζωής, που για να υπάρξει έμενε σε διαρκή σύνδεση με ότι το περιέβαλε ορατά και αόρατα.
Γιατί εν τέλει, η παράδοση είναι γνωστικός πλούτος και ρίζωμα και δεν πρέπει να
ξεχνιέται, δεδομένου ότι ακουμπάμε και πατάμε πάνω του. Αλλιώς είμαστε αίολοι.
Η Τήνος είναι και εκείνη θύμα υπερτουρισμού και εύλογα υφίσταται την φθορά που προκύπτει από αυτή την εξέλιξη. Έχουν χαθεί εικόνες, συμπεριφορές, και βασικές εκφάνσεις του τρόπου ζωής που χαρακτήριζαν τη ζωή του νησιού, ωστόσο έχει πολύ δυνατά στοιχεία για να κινδυνεύει να απωλέσει τη μοναδικότητά της.
8. Αν περιγράφατε την Τήνο με σύμβολα, τι ορισμούς θα τις δίνατε;
Αν μπορούσα να χαρακτήριζα την Τήνο ως ένα φιλοσοφικό ρεύμα, θα τη χαρακτήριζα στωικό φιλόσοφο, και αν ήταν ρυθμός, θα ήταν δωρικός. Είναι ένα νησί με βαθιά εσωτερικότητα, πολύ σημαντική καλλιτεχνική προσφορά τόσο σε επίπεδο αναγνωρισμένων καλλιτεχνιών όσο και σε επίπεδο απλής λαϊκής τέχνης που είναι παντού ορατή, όπως οι περιστεριώνες τα υπέρθυρα, οι ξερολιθιές κλπ.
9. Γιατί επιλέχθηκε ο προαύλιος χώρος του Αγίου Ιωσήφ για την παρουσίαση του βιβλίου σας στις 09/08/24;
Επισκέφθηκα φέτος για πρώτη φορά τον Άγιο Ιωσήφ και γοητεύτηκα πολύ από το Ναό γιατί είναι ένας χώρος που αποπνέει πολύ ενέργεια μέσα από τη σιωπή του και τη φθορά του. Εντυπωσιάστηκα από τον υλικό πολιτισμό που κρύβει το Μουσείο των Ιησουιτών και τη μεγαλοπρέπεια του ναού, κάτω από την κατεστραμμένη οροφή. Θα έλεγα ότι αιωρείται μία διάχυτη αίσθηση παράκλησης για την αποκατάσταση του και ελπίζω αυτό να υλοποιηθεί.
10. Ποια είναι τα επόμενα σας πλάνα για το σύντομο μέλλον; Πού μπορούμε να
βρούμε το βιβλίο σας;
Πρόκειται να κάνω μία νέα παρουσίαση του βιβλίου στην Αθήνα για να ενημερωθεί το αντίστοιχο, ενδιαφερόμενο κοινό. Το βιβλίο διατίθεται σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία ενώ υπάρχει και ιστοσελίδα. Για περαιτέρω πληροφορίες απευθυνθείτε στο mail s.alevra@gmail.com .
Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω πολύ τον π.Φραγκίσκο για τη φιλοξενία στο χώρο του ναού, το tinosnews για τησυνέντευξη, τον Γιάννη Αρμακόλα για την παρότρυνση κατά τη διάρκεια της έρευνας, τον Ζαχαρία Ανδριώτη για το φωτισμό, τον Μάνθο Ρεμούνδο για την έκδοση του βιβλίου, τη Σοφία Ανδριώτη για τον πρόλογο της παρουσίασης και φυσικά το κοινό με το οποίο μοιράστηκα αυτή την όμορφη αυγουστιάτικη βραδιά.