Γράφει ο Μάρκος Παλαμάρης για την κατηγορία
Προβληματισμοί Εν Τήνω
Ο όρος gentrification, «εξευγενισμός» στην ελληνική γλώσσα – αν θα μπορούσαμε να
του αποδώσουμε μια πιστή μετάφραση – αναφέρεται στις χωρικές και κοινωνικές
διαδικασίες αναδιάρθρωσης υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης. Είναι ένας
κοινωνιολογικός – οικονομικός όρος που περιγράφει τη σύγχρονη κατάσταση των
εναλλαγών στον ιστό ενός αστικού κέντρου.
Με την εξέλιξη του gentrification, οι παλαιότεροι και πιο αδύναμοι οικονομικά και
ταξικά πληθυσμοί εκτοπίζονται και τη θέση τους καταλαμβάνουν μεσαία και
ανώτερα κοινωνικά στρώματα.
Ταυτόχρονα, οι τιμές γης εκτινάσσονται και προκύπτουν υπεραξίες, κυρίως μέσα από
τη διαμόρφωση του χάσματος γαιοπροσόδου (Smith 1986) 1 .1
Ωστόσο, συχνά γίνεται κριτική για την ανεπάρκεια της διαδικασίας αυτής,
καθώς τείνει να μεταφέρει μια συγκεκριμένη εμπειρία πόλεων του εξωτερικού, χωρίς
απαραίτητα αυτή να ταυτίζεται με την εμπειρία του ελληνικού πλαισίου, πολλώ δε
μάλλον με το πλαίσιο της ελληνικής επαρχίας και δη των νησιών.
Αυτό το οποίο συμβαίνει τα τελευταία χρόνια σε πολλά νησιά , συνέβη με άλλους
όρους σε περιοχές της Αθήνας (για παράδειγμα), όπως το Γκάζι, το Μεταξουργείο και
τώρα η Κυψέλη, στου Δουργούτη (Νέος Κόσμος) , το Κουκάκι και πολλές άλλες
γειτονιές πλησίον του πυρήνα της Αθήνας.
Πρόκειται όμως για ένα ιδιότυπο «εξευγενισμό» . Όπου φτωχά εργατικά και λαϊκά
στρώματα, βάλτε Τηνιακή φιλοξενία. Όπου χαλαροί κοινωνικοί δεσμοί, βάλτε «δώσε
θάρρος στο ρευστό, να σε κάνει ρημαδιό» .
Δημιουργείται έτσι μια κοινωνιολογική φούσκα , η οποία , χωρίς ούτε η ίδια να το
ξέρει, πιέζει αφόρητα την τοπική κοινωνία – κυρίως το αστικό ιστό του νησιού – και
εξωθεί στο περιθώριο τους ριζωμένους ντόπιους κατοίκους της.
Συμβαίνει και σε μερικά χωριά, αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό και με διαφορετικά
χαρακτηριστικά. Αυτό θα μας απασχολήσει στο επόμενο επεισόδιο.
Ο Τηνιακός πλέον δεν είναι αυτός που ΕΙΝΑΙ από την Τήνο , αλλά αυτός που ΕΧΕΙ
στην Τήνο.
Δεν πάω στον τάδε που είναι από το δείνα χωριό. Πάω στον τάδε που έχει στο δείνα
χωριό.
Πλέον, δημιουργείται μια κάστα «Νεοτηνιακών» . Οι περισσότεροι επισκέπτες πλέον
έρχονται με ένα κοινό πρόσημο : ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΙΔΕΑ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΗΝΟΣ. Και
λογικό.
Το τρομακτικό που συμβαίνει, ωστόσο, είναι ότι για αυτούς που επισκέπτεται η
προαναφερθείσα ομάδα ανθρώπων , ΟΥΤΕ ΑΥΤΟΙ ΕΧΟΥΝ ΙΔΕΑ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ
ΤΗΝΟΣ. Ανησυχητικό.
Το ακόμη χειρότερο για τους»Νεοντηνιακούς» : ΔΕΝ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ
ΜΑΘΟΥΝ. Επικίνδυνο.
1 Smith N. , Williams P. , 1986, Gentrification of the City, London, Routledge
Και η απόλυτη ύβρις : ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΠΕΙΣΟΥΝ ΟΤΙ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΤΗΝΟΣ.
Λόγος αντίδρασης.
Ευτυχώς , η κύρια επιδίωξή τους είναι τα λεφτά και η μεγαλομανία, οπότε υπάρχει
ελπίδα, καθώς τα χρήματα δεν αγοράζουν αξίες, ήθος, αυθεντικότητα, γνώση.
Κάποτε, το νησί. ταυτιζόταν (και δόξα τω Θεώ ακόμη σε ένα μεγάλο μέρος) με την
Παναγία. Αυτό ξένιζε πολλούς , καθώς ήθελαν άλλο είδους τουρισμού. Πλέον,
αναπολούμε τους ανθρώπους που με ταπεινότητας ερχόταν να καταθέσουν τη δική
τους τραγωδία, τις δικές τους ελπίδες , τα δικά τους λάθη και επιτυχίες γδέρνοντας τα
γόνατά τους. Αυτό, όμως, κράτησε και οικονομικά σε πολύ καλό επίπεδο τη Χώρα,
αλλά , κυρίως, διαφύλαξε χωρίς οι ίδιοι οι άνθρωποι του νησιού να το
καταλαβαίνουν, το μεγαλύτερο θησαυρό μας : τον μοναδικό πολιτισμικό και
πολιτιστικό χαρακτήρα μας.
ΌΛΗ Η ΝΤΗΝΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗΝ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ. Από τα αρχαία χρόνια , μέχρι και την πρώτη
εγκατάσταση Χριστιανού Επισκόπου (Αγάπιος 343 μ.Χ.) , η Τήνος ανέδυε και
αναδύει, σε πείσμα του «εξευγενισμού» , πνεύμα , προσευχή, μετάνοια, λύτρωση ,
συμμετοχή, μοίρασμα, ταπεινότητα,ισορροπία, ποιότητα, μέτρο. Αυτή η πίστη έδινε
το κουράγιο στους αμέτρητους προγόνους μας να σπάνε τα χέρια τους για να
φτιάξουν τα ντουβάρια, τα σπίτια τους, το «χειροποίητο» νησί.
Και πλέον , στην Ανθρωπόκαινο εποχή, την εποχή του παρασιτικού Homus
Consumens, η Τήνος αφήνεται βορά στον κάθε «εξευγενιστή». Μανουάλια σε κέντρα
διασκέδασης, τοίχοι εκκλησιών γεμάτοι από έμετο, αποτύπωμα μιαρό σε μνημεία που
έγιναν με πόνο, θάνατο και θυσία. Βλέπω πρόσωπα τρομαγμένα, προβληματισμένα,
σκυθρωπά και κουρασμένα. Και όλα αυτά , ενώ οι τσέπες είναι γεμάτες (χωρίς αυτό
να υπολείπεται κόπου και πόνου).
Και ερωτώ : Στα μωρά μας ποια Τήνο θα κληροδοτήσουμε; Την όντως θεασάμενη ή
το βιασμένο σαρκίο μιας κάποτε κραταιάς Νύμφης;
Και ερωτώ ξανά : Πόσο έτοιμοι είμαστε ΟΛΟΙ μας να επωμιστούμε την ταμπέλα των
ιθαγενών που πίστεψαν ότι τα κουμπιά και οι κούπες ισοδυναμούν με χρυσό ,αργυρό
και διαμάντια.
Στρώνουμε κόκκινο χαλί στους conquistadores εξ Αθηνών ορμώμενων.
Gentrification , λοιπόν . «Εξευγενισμός» . Ο Θεός να μας βοηθήσει.
- Smith N. , Williams P. , 1986, Gentrification of the City, London, Routledge ↩︎