Γράφει ο π. Μάρκος Γ. Φώσκολος.
Οι Βενετοί έμποροι και ευγενείς που κυρίεψαν τις Κυκλάδες στα 1212-1215,
ίδρυσαν κάποιες μικρές ηγεμονίες. Η σπουδαιότερη ήταν το Δουκάτο του Αιγαίου, που περιλάμβανε τη Νάξο, την Πάρο, τη Σύρα και λίγο αργότερα την Άνδρο και κάποια άλλα μικρότερα νησιά, με δούκα τον Μάρκο Σανούδο. Μια άλλη ηγεμονία, την Τήνο-Μύκονο, την πήρε ο Ανδρέας Γκίζης.
Οι απόγονοί βρίσκονταν σε συνεχείς αγώνες για να αυξήσουν με άλλα νησιά και κτήσεις τα μικρά τους βασίλεια. Ο Βαρθολομαίος Γκίζης, γιος του Ανδρέα, σίγουρα δεν ήταν ικανοποιημένος με μόνο δυο νησιά, αφού ο γείτονας του, ο Σανούδος, είχε περισσότερα νησιά και πιο πλούσια. Θα έψαχνε ευκαιρία για να του αρπάξει τουλάχιστο τη γειτονική Σύρα, που δεν ήταν καθόλου ισχυρή, αφού διέθετε μόνο ένα οικισμό. Από το Κάστρο του στην Τήνο, έβλεπε το μικρό Κάστρο της Σύρας και δεν τον άφηνε να ησυχάσει.
Η ευκαιρία δόθηκε στις αρχές του 1286. Ένα κουρσάρικο πλοίο άρπαξε από κάποια ακρογιαλιά της Τήνου ένα πολύ ωραίο αρσενικό γάιδαρο, που ήταν στολισμένος επειδή ανήκε σε πλούσιο αφεντικό. Οι κουρσάροι πήγαν και τον πούλησαν στον δούκα της Νάξου Γουλιέλμο, για του Μάρκου Σανούδου.
Αυτό ο Γκίζης το θεώρησε ως μεγάλη προσωπική προσβολή και αποφάσισε να την ξεπλύνει αρματώνοντας τα πλοία του, φορτώνοντας επάνω πολιορκητικές μηχανές και τον διαθέσιμο στρατό του και αντί να πάει στη Νάξο, όπου δεν θα κατάφερνε πολλά πράγματα, τράβηξε και πολιόρκησε το Κάστρο της Σύρας.
Θα τα κατάφερνε, αν δεν εμφανιζόταν στον ορίζοντα, από τη μεριά της Μήλου εμφανίστηκαν δυο γαλέρες και ένα πιο ελαφρύ πλοίο. Ανήκαν στον αυτοκράτορα Κάρολο Α’ της Σικελίας, στον οποίο όφειλαν υπακοή τόσο οι Σανούδοι όσο και οι Γκίζη. Τα πλοία αυτά πήγαιναν για να μεταφέρουν στη Σικελία τη σύζυγο του αυτοκράτορα, πριγκίπισσα της Αντιόχειας. Ο αυτοκράτορας είχε συμβουλέψει τον επικεφαλής της αποστολής, πως αν χρειαζόταν κατά το ταξίδι του προμήθειες κάθε είδους, έπρεπε να αποταθεί στον δούκα της Νάξου, επειδή ήταν ξάδελφός του. Πληροφορήθηκαν τα σικελιώτικα πλοία τι συνέβαινε στη Σύρα και πήγαν και άραξαν στην Άνδρο. Θέλεις από την υπακοή που όφειλε ο Γκίζης στον αυτοκράτορα, θέλεις από φόβο να τον βρει απέναντί του, έλυσε την πολιορκία της Σύρας και επέστρεψε στην Τήνο. Δεν λέει η ιστορία αν ο γάιδαρος επιστράφηκε, αλλά ο Γκίζης συνέχισε να τρέφει μίσος για τον Σανούδο.
Κάποια χρόνια αργότερα συναντήθηκε ο Γκίζης με τον Σανούδο στο Νεγροπόντε (Εύριπος, Χαλκίδα) και τότε ανέλαβαν οι εκπρόσωποι της Βενετίας να επιβάλλουν τη συμφιλίωση μεταξύ των δυο ανδρών. Όπως και έγινε.
Λόγος για τον ωραιότερο γάιδαρο της μεσαιωνικής Τήνου… Πάντως εκατό χρόνια αργότερα, ο μεγάλος γεωγράφος και πρώτος σχεδιαστής του χάρτη της Τήνου Χριστόφορος Buondelmonti (1420) σημείωνε πως εξαιτίας ενός ναυαγίου ενός πλοίου κοντά στην Τήνο, που ήταν φορτωμένα άλογα, τα ζώα βγήκαν στη στεριά χωρίς να πνιγεί κανένα και γέμισε το νησί από άλογα. Τα γαϊδούρια, οπότε, πέρασαν σε δεύτερη μοίρα και σε πιο ταπεινές εργασίες.